PolitikART'ın ‘Kayıpların İzinde’ yayımlanan 322. sayısının ekibi, zorla kaybetmelerin ulus-ötesi bir örneği olarak Condor Operasyonu’na ve 1954-1962 Cezayir Savaşı’nda kaybedilenlere odaklanan 1000diğerleri internet sitelerini öneriyor.
Zorla kaybetme uygulamaları, 322. sayımızda yer alan kimi yazı ve denemelerde de belirtildiği gibi, dünyanın her yerindeki modern devletlerin, gerekli gördüğü zamanlarda, baskı ve dikta dönemlerinde başvurduğu yöntemlerin başında geliyor. Bu uygulamalar bir yandan egemen rejime propagandif açıdan gizemli ve erişilmez bir karakter yüklerken diğer yandan da rejimin muhaliflerini ortadan kaldırmak için işlevseldi. Ancak hiçbir baskı rejimi sonsuz olmadı ve kayıpların akıbeti er ya da geç soruşturuldu/soruşturulacak.
PolitikART'ın ‘Kayıpların İzinde’ yayımlanan 322. sayısının ekibi, zorla kaybetmelerin ulus-ötesi bir örneği olarak Condor Operasyonu’na ve 1954-1962 Cezayir Savaşı’nda kaybedilenlere odaklanan 1000diğerleri internet sitelerini öneriyor:
Çeviri: Özgür Sevgi Göral
Condor Operasyonu, 1970'lerin ortalarından 1980’lerin başına kadar Güney Konisi (Southern Cone) olarak adlandırılan ülkeler arasında politik baskıyı koordine eden resmi bir sistemdi. Arjantin, Uruguay, Şili, Paraguay, Bolivya ve Brezilya'daki politik, sosyal, sendikal ve öğrenci hareketinden insanlara zulmetmeyi ve onları ortadan kaldırmayı amaçlıyordu.
Condor Operasyonu resmi olarak 28 Kasım 1975'te Santiago, Şili'de Birinci Ulusal İstihbarat Toplantısı'nın kapanış oturumunda kuruldu ve Arjantin (Jorge Casas, Donanma Yüzbaşısı, SIDE-Arjantin Devlet İstihbarat Sekreterliği), Bolivya (Carlos Mena, Ordu Binbaşısı), Şili (Manuel Contreras Sepúlveda, DINA-Ulusal İstihbarat Ofisi Başkanı), Uruguay (José Fons, Miralay) ve Paraguay (Benito Guanes Serrano, Miralay) istihbarat temsilcileri tarafından imzalandı.
Paraguay Terör Arşivinde, Şili Ulusal İstihbarat Ofisi (DINA) tarafından o yılın 29 Ekim'inde Paraguay Ulusal Polis Şefi General Francisco Brites'e gönderilen ve "koordinasyonu teşvik etmek ve Interpol'ün Paris'te sahip olduğuna benzer, ancak yıkıcılığa adanmış bir şey kurmak" için yapılan resmi davetin bir kopyası bulundu.
Bu kuruluş belgesi, Latin Amerika ülkelerinin halihazırda iki taraflı olarak geliştirmekte oldukları baskıcı istihbarat faaliyetleri, ilişkileri ve uygulamalarının birçoğuna kurumsal bir kapsam sağlamıştır. Bu belge Güney Konisi istihbarat teşkilatları arasında resmi işbirliğinin başlangıcını ortaya koymaktadır: "Bu tarihten itibaren, ilgili servislerin kendi veya yeni arka plan dosyalarını açarak, yıkıcı bilgi alışverişi için ilgili katılımcı ülkelerin isteği üzerine ikili veya çok taraflı temaslar başlatılmıştır." Açılış anlaşmasını Brezilya'dan hiçbir temsilci imzalamamış olsa da, Brezilya’nın da üye ülkelerin siyasi muhaliflerine karşı baskıcı faaliyetlerde işbirliği yaptığı kanıtlanmıştır.
Condor Operasyonu kapsamında, eşgüdümlü baskı farklı aşamalardan geçmiştir:
• İlk aşamada gerilla hareketleri, sol parti ve gruplar, sendikacılar, dini gruplar, liberal politikacılar ve operasyona dahil olan otoriter rejimlerin “düşmanları” hakkında merkezi bir veri tabanı oluşturuldu.
• İkinci aşamada, bölgesel düzeyde siyasi "düşman" olarak görülen kişiler tespit edildi ve saldırıya uğradı.
• Üçüncü ve son aşamada, Amerika ve Avrupa'daki diğer ülkelerde bulunan kişilerin izini sürmek ve ortadan kaldırmak için operasyonlar yürütüldü.
Condor Operasyonu'nun farklı aşamalarının ayrıntılı tanımı ve kapsamı, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından gizliliği kaldırılan belgelerin analizinde son derece açık bir şekilde ortaya konmaktadır: "'Condor Operasyonu', bölgedeki Marksist terörist faaliyetleri ortadan kaldırmak amacıyla Güney Amerika'da işbirliği yapan istihbarat servisleri arasında yakın zamanda kurulan ve 'Solcular', Komünistler ve Marksistlerle ilgili istihbarat verilerinin toplanması, değişimi ve depolanmasının kod adıdır. Buna ek olarak 'Condor Operasyonu', 'Condor Operasyonu'na üye ülkelerdeki terörist hedeflere karşı ortak operasyonlar düzenlenmesini öngörmektedir. Şili 'Condor Operasyonu'nun merkezidir ve Şili'nin yanı sıra Arjantin, Bolivya, Paraguay ve Uruguay da bu operasyonun üyeleridir. Brezilya da geçici olarak 'Condor Operasyonu'na istihbarat katkısı sağlamayı kabul etti. 'Condor Operasyonu'na bugüne kadar en fazla ilgi gösteren üyeler Arjantin, Uruguay ve Şili olmuştur. Son üç ülke, başta Arjantin olmak üzere, terörist hedeflere karşı ortak operasyonlara girişmişlerdir."
• Şili’de 16 yıl süren Pinochet diktatörlüğü (1974-1990) döneminde resmi kayıtlara göre 110 kişi zorla kaybedildi.
• Arjantin’de 7 yıl süren Videla diktatörlüğü döneminde (1976-1983) 30.000 kişi zorla kaybedildi.
• Uruguay'da 1973-1985 yılları arasındaki askeri hükümetler döneminde yaklaşık 34 kişi kaybedildi ve o dönemde Arjantin'de en az 100 Uruguaylı daha zorla kaybedildi.
Condor Operasyonu hem zorla kaybetme suçunu işleyen ülkelerin politik perspektiflerinin ve suçun işlenme biçiminin ulusötesi niteliğini gösterdiği için hem de ulusötesi işbirlikleriyle işlenmiş bu suça karşı politik mücadelenin de enternasyonalist bir perspektiften verilmesi gerektiğini hatırlattığı için önemli.
1000diğerleri internet sitesi, iki tarihçi Malika Rahal ve Fabrice Riceputi tarafından oluşturulmuş. Amacı, “Cezayir Savaşı” (1954-1962) sırasında paraşütçüler olarak bilinen Fransız Hava İndirme Tugayları tarafından kaçırılan, işkenceden geçirilen ve büyük bir kısmı zorla kaybedilen Cezayirlilerin isimlerini ve hikayelerini kayıt altına almak. Fransız sömürgeciliğine karşı bağımsız Cezayir’i savunan ve sömürgecilik karşıtı hareketlerin parçası olduğu ya da öyle olduğu kabul edildiği için bu dönemde zorla kaybedilen Cezayirlilerin sayıları ve isimleri bugün bile, tam olarak bilinmiyor. Site kaybedilenlerin isimlerini ve hikayelerini Arapça ve Fransızca olarak paylaşıyor, aynı zamanda bu konuda bilgisi olan herkesi destek olmaya ve bilgi paylaşmaya davet ediyor.
Sitenin açıklama metni şöyle:
1957 yılında, Cezayir'in Büyük Bastırılması olarak da bilinen "Cezayir Savaşı" sırasında, binlerce erkek ve kadın, Fransız hükümetinin emriyle General Massu liderliğindeki Fransız paraşütçüler tarafından kaçırıldı. Çoğu işkence gördü. Birçoğu da kaybedildi. Bu işkence ve cinayetlerin bazıları (Ali Boumendjel, Maurice Audin, Larbi Ben M'hidi ya da Henri Alleg ve Djamila Bouhired gibi sağ kalanlar) 1957 gibi erken bir tarihte Fransa'da skandala neden oldu. Ancak diğer binlercesi, işkenceden geçirilmeleri ve kaybedilmeleri, aileleri, akrabaları ve militan çevreleri dışında yankı bulmayan sıradan Cezayirlilerdi. İşte bu yüzden ne isimleri ne de sayıları bugüne kadar kamuoyunca biliniyor. Bu yüzden bu sitenin adı 1000autres, 1000diğerleri.
Fransız arşivlerinde bulunan, 1957 yılında ordu tarafından kaçırılan ve aileleri tarafından aranan kişilerin (çok eksik) bir listesine dayanarak, 1957 yılında Cezayir'de paraşütçüler tarafından kaçırılan, hayatta kalsın ya da kalmasın tüm kişilerin kimliklerini tespit etmek için bir tanıklık çağrısı başlatıyoruz. Ayrıca, ailelerin bizimle paylaşmak isteyecekleri tüm belge ve fotoğrafları da toplayarak, anonim hale getirilmiş bu kayıp insanların hikayesini bilinir ve tanınır hale getirmeye çalışıyoruz. Lütfen bu çağrıyı mümkün olduğunca geniş kitlelere ulaştırın. Bize yardımcı olabilecek herkese teşekkür ederiz.
Malika Rahal & Fabrice Riceputi
Yayın Tarihi: